Anderen blij maken
Warm, lief en open. Dat is de eerste indruk die mevrouw Yong maakt als je haar bezig ziet. Een echte gastvrouw met bijzondere kookkunsten: “Dat mensen speciaal voor mij komen om mijn eten te proeven, daar word ik blij van.” Ze is iemand die een ander graag blij maakt en zichzelf te vaak vergeet. “Ik ben een persoon die dingen heel serieus neem. Ik houd alles altijd in gedachten. Als iemand mijn hulp nodig heeft, zal ik zeker helpen als ik kan. Dit is mijn principe en persoonlijkheid. Mijn ideaal is om de Nederlanders te laten genieten van het Zuidoost-Aziatische eten dat ik kook, en om mijn heerlijke eten met iedereen te delen. Dit is mijn ervaring door het runnen van een restaurant in Nederland gedurende vele jaren.”
Naar Nederland
“Ik ben een Chinees, geboren in Singapore in 1959, maar ik weet niet wie mijn biologische ouders zijn. Ik ben geadopteerd na mijn geboorte en mijn adoptieouders zijn altijd bij me geweest sinds ik een baby was.” Midden jaren zeventig van de vorige eeuw komt ze samen met haar stiefmoeder naar Nederland. Haar stiefvader heeft al kwartier gemaakt in Beverwijk, waar hij in de keuken van een Chinees restaurant werkt.
Een leven in het restaurant
In 1980 trouwt ze met een man die ze ontmoette in een Chinees restaurant in Venlo. “Ik vond hem toen leuk”, vertelt ze. “Het was een knappe man. Hij was ook een Chinees uit Singapore. Met zijn broer en zijn vrouw kochten we een Chinees restaurant. Daar hebben we vijf jaar hard gewerkt en toen hebben we het verhuurd.”
Na zeven jaar strandt het huwelijk; mevrouw Yong verhaalt van misleiding en gokverslaving, voor haar redenen om weg te lopen. “We gingen op vakantie naar Singapore en logeerden bij zijn moeder. Daar wilde hij blijven. Hij liet zich graag verzorgen. Maar ik wilde een eigen huis, een eigen leven.” Ze keert alleen terug naar Nederland, gaat haar eigen weg en ontmoet nieuwe restauranteigenaars.
In 1989 wordt ze manager van The Mandarin Restaurants, waar zowel de Chinese, Japanse, Thaise als Indonesische keuken te vinden is. “Buiten hadden we wel honderd zitplaatsen, binnen zeker zeshonderd.” Achteraf gezien is dit haar mooiste tijd. Ze is een goede gastvrouw, mensen komen speciaal voor haar in dit restaurant eten. Ze denkt na over een vernieuwde inrichting en die heeft succes. Ze verdient goed, maar vergeet geld opzij te zetten voor haar oude dag. “Ik heb nu geen baan, maar ook geen uitkering en straks geen recht op AOW. Ik ben dom geweest. Maar ik ben ook lange tijd met mensen omgegaan die tegen me logen. Omdat ik anderen te veel vertrouwde, werd ik gemakkelijk misbruikt door anderen.”
In Naaldwijk runt ze met haar nieuwe vriend weer een restaurant. Ze wonen bij zijn zus in. Als ze haar rijbewijs wil verlengen, dan kan dit niet omdat haar verblijfsvergunning is verlopen. Hoe dat kan weet mevrouw Yong nog steeds niet. Had ze een stempeltje moeten halen voor haar paspoort? Ze had toch een permanente verblijfsvergunning? “Hoe kan het dat ik al bijna vijftig jaar in Nederland woon en nu niets meer heb en word uitgebuit door anderen?”, vraagt ze. “Mijn zus vertelde de gemeente dat ik niet meer in Nederland wilde wonen, dus het gemeentehuis heeft mijn identiteitskaart afgesneden. Mijn zus was denk ik boos op mij, omdat ze dacht dat ik haar werknemers naar Singapore bracht. Maar dat was helemaal niet zo. Het waren de zaken van haar broer, mijn toenmalige vriend!”
Leven zonder ID
Nu woont ze al twaalf jaar in Nederland zonder ID-kaart en kan ze niet werken. Dat vindt ze het allerergste. “In de afgelopen twaalf jaar in Nederland hebben mijn vrienden mij gratis onderdak en eten gegeven. Ik moest hen wel helpen met schoonmaken en koken in ruil daarvoor.” Ze woont een tijdje bij haar nicht, die een restaurant in Acht (bij Eindhoven) heeft en bij haar moeder in Den Haag. Ze leidt eigenlijk een zwervend bestaan.
Nu is mevrouw Yong veilig bij het Rotterdams Ongedocumenteerden Steunpunt (ROS). Hier loopt een traject voor een hernieuwde verblijfsvergunning maar het is onduidelijk of dit gaat lukken. Ze hoopt er zo op van wel. “Door mijn vriendelijkheid lijd ik nu op mijn oude dag. Ik ben echt ongelukkig. Laat de IND medelijden met mij hebben. Ik ben al zoveel jaren in Nederland en heb niets verkeerd gedaan, geef dan mijn ID-kaart terug en laat mij een gelukkige oude dag hebben.”
Mevrouw Yong wil dan ook graag een bijdrage leveren aan de maatschappij. Anderen hebben haar geholpen, dan wil zij ook hen helpen. Bij ROS is ze ook een graag geziene bewoner. Ze is sociaal, warm en kan geweldig koken, zoals blijkt tijdens de open lunch waar ongedocumenteerden gratis mogen mee-eten. Als ze willen, kunnen ze er €5,- voor doneren. Mevrouw Yong serveert witte rijst, gebakken ei met groenten, en tofu in kokossaus met aubergine en spitskool. Het is zo heerlijk dat een aantal mensen nog een keertje opschept. Het is duidelijk dat mevrouw Yong decennia in restaurants heeft gewerkt. Iedereen hoopt nog lang van haar kookkunsten te kunnen genieten.
Het is een turbulente tijd dankzij de PVV in de regering. Er zijn protesten en demonstraties waar mevrouw Yong ook aan deelneemt. Ook neemt zij op advies van ROS een advocaat in de arm om bad, bed en brood van de Nederlandse overheid te eisen. Natuurlijk is ze bang voor wat er verder gaat gebeuren en voor de rechtszaken, zegt ze. Maar voorlopig vertrouwt ze op de medewerkers van ROS.
Ouder worden
Mevrouw Yong woont nu een half jaar bij ROS en deelt haar kamer met twee anderen. Ze wordt in april 66. “Ik had het ouder worden heel anders voorgesteld”, zegt ze verdrietig. “Ik had graag een eigen woonruimte gehad.” Troost haalt ze uit zingen en dansen. Ze toont schaterend een filmpje waarop ze danst en laat Chinese muziek horen. Het klinkt prachtig. Nee, ze heeft nooit opgetreden voor een groot publiek, ook niet in de restaurants waar ze werkte. Maar ze zingt wel eens op feestjes en ze heeft een aantal vaste volgers op internet.
Wie er belangrijk waren
Mevrouw Yong vertelt dat ze met haar vader goed kon opschieten. “Hij was nooit boos op mij.” Met haar moeder had ze een moeizame relatie. “Zij kneep me of sloeg met een bamboestokje als ik niet deed wat zij wilde.” Ze kreeg nog een stiefbroertje met wie ze geen contact meer heeft. “Hij loog tegen mijn moeder, nadat mijn vader was overleden. Hij pakte haar geld af. Hij leende bij heel veel mensen en betaalde nooit terug. Dan ging het om zelfs wel 5000 euro. Eén keer heb ik een schuld voor hem betaald, maar daarna niet meer.”
Over het leven en overlijden
Wat heeft Yong geleerd van het leven? “Niet veel,” zegt ze. “Soms denk ik terug aan vroeger. Dan vraag ik me af: wat was ik daar aan het doen? Ik heb altijd geprobeerd zelf mijn problemen op te lossen. Nu bij ROS leer ik om hulp te vragen, ik hoef niet alles meer alleen te doen. Misschien is dat wel de belangrijkste les. Ik wilde altijd iedereen helpen, maar nu niet meer. Want er is te vaak misbruik van me gemaakt.”
Ze geeft het leven een 5,5 omdat ze geen verblijfsvergunning heeft en geen eigen huis. “Maar als ik beide alsnog krijg, dan geef ik het leven een 10!”
Na haar overlijden wil ze gecremeerd worden, hier in Nederland. “Want ik heb geen familie meer in Singapore. De crematie mag zo simpel mogelijk, want dood is dood. Maar bij ons mag je hier eigenlijk bij leven niet over praten”, voegt ze er lachend aan toe. “Er is een Chinees gezegde dat luidt: ‘Weet hoe dankbaar te zijn!’ Dit is onze traditionele deugd in China, en dat is mijn levensmotto.”
Rotterdam, 12 februari 2025
